Regl Dönemi Ağrıları Nasıl Geçer?
Sağlık Rehberi
Lütfen Bekleyiniz...
Doğum Kontrol Hapı Nedir? Ne İşe Yarar? Nasıl Kullanılır?
İçindekiler
Doğum Kontrol Hapı Nedir?
Doğum kontrol hapı, günümüzde aile planlamasında çok önemli bir araçtır. Bu hapların tam olarak ne olduğunu ve ne işe yaradığını anlatmadan önce, adet döngüsünden bahsetmek gereklidir. Adet döngüsü, kadınların günlük hayatlarını ve vücutlarını en çok etkileyen fizyolojik olaylardan birisidir. Ortalama 28 gün boyunca devam eden adet döngüsünde hormon sisteminin dengesi çok önemlidir. Adet döngüsünün ilk 14 gününde (adet kanamasının ilk gününden itibaren) ovülasyon işlemiş başlatılır ve rahmin iç yüzeyi yeniden kalınlaşmaya başlar.
Bunu takip eden 14 günde ise rahim duvarı döllenmeye hazırlanır. Bu süreçlerin düzenli bir şekilde yürütülmesi için östrojen hormonu ve progesteron hormonu çok büyük görev üstlenirler. Eğer kişide 28 gün sonrasında herhangi bir gebelik başlangıcı yoksa vücut progesteron miktarını düşürür ve böylelikle adet kanaması olarak bildiğimiz durum meydana gelir. Bu döngü birçok kadında sorunsuz şekilde devam eder. Fakat bu durum herkeste böyle ilerlemez.
Azımsanamayacak kadar çok kişide adet döngüsüyle ilgili sorunlar bulunur. Bu durumda hormon dengesini düzenlenmesi ve adet döngüsünün sağlıklı bir şekle getirilmesi amacıyla kişi doğum kontrol hapı tedavisine başlatılabilir. Bu ilaçlar aynı zamanda hormon dengesini önemli ölçüde değiştirdiği için üreme bölgesine sperm ulaşsa dahi döllenme oluşmaz. Yani doğum hapları kullanıldığı süre boyunca hem adet döngüsünü düzenlerken hem de gebelik oluşumunu engeller.
Doğum Kontrol Hapı Ne İşe Yarar?
Temel görevi kişiyi istenmeyen hamileliklerden korumak olan doğum haplarının kullanımına 1960 senesinde başlanmıştır. Günümüzde ise dünya genelinde 140 milyonu aşkın kadın tarafından doğum kontrol hapları kullanılmaktadır. Doğum kontrol hapı, kurallarına riayet edilerek kullanıldığında gebelik oluşumunu neredeyse %100’e varan bir etkinlikle önlemektedir.
Doğum kontrol hapı bir diğer adıyla da oral kontraseptif hap (OKS) olarak bilinir. Doğum kontrol hapı temel olarak içinde bulundurduğu hormonlarla yumurtlama sürecini durdurur ve rahim ağzı salgısı (servikal mukus) yoğunluğunu arttırır. Böylelikle cinsel ilişki esnasında içeriye giren spermlerin rahim ağzından rahmin içine geçip yumurtalıklara ulaşması engellenmiş olur. Doğum kontrol hapının içinde bulunan hormonlar ise progesteron ve östrojen hormonlarıdır.
Kimi durumlarda ise sadece progesteron içeren doğum haplarının kullanılması da uygun olabilmektedir. Bu doğum hapları yumurtlamanın yaşanmasını geçici bir süreliğine önlerler. Son derece risksiz ve düşük yan etkili bir aile planlama yöntemidir. Ayrıca doğum kontrol hapı, uzun vadeli etkiye sahip bir ilaç değildir. Zira doğum kontrolü hapı alınırken yumurtlama kesilir ve gebelik ihtimali %1'lere kadar düşerken, ilaç alımı kesildikten sonra ise yumurtlama dönemi yeniden başlar ve gebelik kişi tekrar gebe kalabilir.
Doğum Kontrol Hapları Kimler Tarafından Kullanılır?
Doğum kontrol hapları, kısa vadede çocuk yapmak istemeyen, adet düzensizliği yaşayan, yoğun ağrılı adet dönemleri geçiren ve çeşitli kadın hastalıklarına sahip olan kişilerde kullanılabilir. Aynı zamanda eğer kişinin yumurtalıklarında ve rahminde iltihaplı doku oluşumu varsa kişiye doğum kontrol hapı tavsiye edilebilmektedir. Fakat kişinin bu sorunlardan birine veya birkaçına sahip olduğu durumlarda bile kendi başına doğum kontrol hapı kullanma kararı alması yanlış olur.
Zira kimi durumlarda doğum kontrol hapının da çeşitli yan etkileri ortaya çıkabilmektedir. Dolayısıyla doğum kontrol hapı kullanmak isteyen kadınlar için en iyisi uzman bir kadın hastalıkları ve doğum doktoruna muayene olmak olacaktır. Genel olarak baktığımızda ise doğum kontrol hapı çoğu durumda kullanılabilir.
Doğum Kontrol Hapları Kimler İçin Uygun Değildir?
Aşağıda yazılmış olan hastalıklara veya kötü alışkanlıklara sahip olan kişilerin doğum kontrol hapı kullanması uygun değildir:
- 35 yaş üstünde olan ve aktif olarak tütün ürünleri tüketen kişiler
- 35 yaş üzeri olup yakın zamanda sigara içmeyi bırakmış kişiler (1 yıllık süre içerisinde)
- Yüksek tansiyon (hipertansiyon) hastalığına sahip olan kişiler
- Ciddi kalp damar hastalıklarına sahip olan kişiler
- Önceden felç (inme) ya da kısmi felç geçirmiş kişiler
- Meme kanseri veya karaciğer kanseri olan kişiler (iyi huylu karaciğer tümörü de dâhildir)
- Migreni olan kişiler, safra kesesinde taş bulunan kişiler
- Şeker hastalığı (diyabet) ileri seviyede olan kişiler,
- Obezite hastaları
- İlacın alınacağı süreçte hamile olan kişiler
- Yeni doğum yapmış ve bebeğini emzirmekte olan anneler
- Çeşitli antibiyotik ve epilepsi ilaçlarını kullanan kişiler
Doğum Kontrol Hapı Nasıl Kullanılır?
Doğum kontrol hapları düzenli bir şekilde kullanılmalıdır. Düzensiz kullanıldıklarında etki oranları %99'lardan %90 civarına düşer. Bu yüzden ortaya çıkabilecek gebelikleri önlemek için doktor tarafından tavsiye edilen doz miktarına uyulmalıdır ve hapın düzenli şekilde her günün aynı saatinde kullanılması gerekir. Eğer hapın kullanım saati olması gereken saati 12 saat geçtiyse hapın gebeliği önleme yönündeki şansı azalacaktır bu sebeple dikkatli olmak gerekir. Bunların yanında, doğum kontrol hapı alındıktan sonra mümkün mertebe kusmaktan uzak durulmalıdır.
Doğum kontrol hapına başlanmadan önce kesinlikle doktor tavsiyesine başvurulmalı ve evde ya da doktor gözetiminde bir gebelik testi yapılmalıdır. Piyasada bulunan doğum kontrol ilaçlarının içinde genellikle 21 adet hap bulunur. Bu ilaçların kullanımına eğer mümkünse adetin ilk günü veya ikinci günü başlamak gerekir. Doğum kontrol hapı 21 gün boyunca düzenli bir şekilde kullanıldıktan sonra arada bir dinlenme periyodu olur. 7 gün boyunca doğum kontrol hapını kullanmaya ara verilir ve bu boşluk döneminde kişi adet kanaması geçirir. Bu 7 günün ardından ise yeni kutuya başlanır.
Kimi ilaçların içerisinde ise 28 adet hap bulunmaktadır. Bu doğum kontrol haplarında ise diğerlerinden farklı olarak 7 günlük ara verilen bir periyod yoktur. Yani kişi 28 gün boyunca düzenli olarak ilaçlarını içer. Ancak 28 günlük tabletler tüketilirken ilaç üzerindeki yönergeler mutlaka dikkatli bir şekilde okunmalıdır. Zira 28 tane hap bulunan tabletlerin içinde bulunan ve son 7 gün kullanılacak olan haplar asıl olarak demir eksikliği ilacı içerirler ve bunların hamileliği önleyici etkileri yoktur.
Doğum Kontrol Hapı Avantajları Nelerdir?
Doğum kontrol hapları istenmeyen gebelikleri önlemenin yanında, yumurtlamayı baskıladığı ve çeşitli hormonları düzenlediği için rahimde oluşan adet kanamasının şiddetini azaltır. Bu yüzden yoğun adet kanaması yaşayan ve bu durumun sonucunda kansızlık problemi çeken kişilere tedavi amaçlı kadın doğum hapı kullanmaları tavsiye edilebilir. Yani kadın doğum hapı düzenli kullanıldığı takdirde adet ağrıları ve kanamalarını önemli bir oranda azaltmaktadır. Bunlara ek olarak kadın doğum haplarının rahim kanseri ve yumurtalık kanseri gibi sağlık sorunlarının ortaya çıkma riskini azalttığı da tespit edilmiştir. Doğum kontrol hapının faydalı olduğu diğer durumları şu şekilde ifade edebiliriz:
- Kişinin yumurtalıklarında oluşabilecek kistlerin tedavi edilmesi için belirli aralıklarla kullanılabilir.
- Çeşitli sebeplerden ötürü adet tarihini öne almak veya geciktirmek amacıyla doktorun tavsiyelerine uyarak kullanılabilir.
- Endometriozis hastalığının tedavisinde ve adet öncesi gerginlik sendromunun (premenstrüel sendrom) şiddetinin azaltılmasında kullanılır.
Doğum Kontrol Hapı Yan Etkileri ve Zararları Nelerdir?
Doğum hapları kullanılırken en yaygın görülen yan etki mide bulantısıdır. Yaşanan mide bulantısı kimi durumlarda şiddetli olabilir. Bu yüzden hapın uyku vaktine yakın bir zamanda alınması uygun olacaktır. Kimi durumlarda ise kişide ara kanamalar görülebilir. Bunun sebebi ise kadın doğum hapının içeriğinde bulunan östrojen hormonunun (kadınlık hormonu) düşük miktarda bulunmasıdır. Bu durumlarda kullanılan doğum kontrol hapını değiştirmek uygun olacaktır.
Bunlara ek olarak, doğum kontrol hapı kullanan kimi kişilerde ani ve hızlı kilo alma problemi ortaya çıkabilir. Bunun sebebi ise bir önceki durumun tam tersi olarak ilacın dozunun yüksek olması olarak düşünülür. Bu yüzden hastalar durumlarını doktorlarına detaylı bir şekilde anlatmalı ve daha düşük dozlu bir ilaca geçilmelidir. Bunların yanında sayılabilecek diğer durumlar ise:
- Kişide pıhtı oluşum riski artar.
- Düzenli olarak her gün aynı saatte alınmadığı takdirde yeterince etkili sonuçlar vermeyebilir.
- Doğum kontrol hapı, kişiyi cinsel yolla bulaşan herhangi bir hastalıktan korumaz.
Doğum Kontrol Hapı Çeşitleri Nelerdir?
Doğum kontrol ilaçları temel olarak kullanım amacına göre kombine doğum kontrol ilacı ve acil kontrasepsiyon ilaçlar olarak iki farklı şekilde sınıflandırılabilir.
Kombine Doğum Kontrol İlaçları
Kombine doğum kontrol hapları yaygın olarak aile planlaması yapmak amacıyla, yani gebeliği önlemek amacıyla kullanılır. Bu gruptaki kontraseptif ilaçların içerisinde kadınlık hormonu yani östrojen ve progesteron hormonları bulunmaktadır. Kombine doğum kontrol ilaçları da kendi arasında monofazik doğum kontrol ilaçları ve multifazik doğum kontrol ilaçları olmak üzere ikiye ayrılırlar. Monofazik türdeki doğum kontrol ilaçlarının içerisinde bulunan her hapın içeriği aynıdır ve bir kutu ilacın içerisinde 21 adet hap bulunur. Bu haplar istenen sırayla alınabilir. İlaç 21 gün boyunca kullanıldıktan sonra ise kişide adet kanaması gerçekleşir.
Multifazik doğum kontrol ilaçları ise içlerinde 28 adet hap içerirler. Bunların 21 tanesi yine monofazik ilaçlarda olduğu gibi asıl olarak östrojen ve progesteron hormonu içerirken, geriye kalan 7 tanesi ise demir yapmakla görevli maddeler içerir. Bu yüzden multifazik tipteki ilaçların üzerinde çeşitli numaralandırmalar yapılır. Kişi ilacın üzerinde yazan yönergeye ve sıraya riayet ederek ilaçları alır. Aksi takdirde ilacın etkinliği büyük oranda düşer.
Acil Kontrasepsiyon
Bu gruptaki doğum hapları ise halk arasında "ertesi gün hapı" olarak da bilinmektedir. Bu hapın asıl kullanılma amacı, cinsel ilişki sonrasında oluşabilecek gebelik riskini ortadan kaldırmaktır. İçlerinde yüksek miktarda progesteron hormonu bulunur. Kombine doğum kontrol ilaçları gibi düzenli olarak değil, sadece gerektiği durumlarda nadiren kullanılmaları gerekir. Ertesi gün hapı cinsel ilişkiden en geç 3 gün sonra kullanılmalıdır. Ancak en ideali ilişkiden sonra en kısa sürede ilacı kullanmaktır. Zira ilk başlarda gebeliği engelleme oranı %97 - %98 seviyelerinde iken gün geçtikçe bu oran %70'lere kadar düşebilmektedir.
Sadece Progesteron İçeren İlaçlar
Sadece progesteron içeren doğum kontrol hapları bir diğer adıyla "mini hap" olarak da bilinmektedir. Bu ilaçların da kombine türdeki haplar gibi düzenli bir şekilde ve her gün aynı vakitte kullanılması gerekir. İçeriğinde sadece sentetik progesteron ve benzeri maddeleri içeren bu hapı genellikle çeşitli sebeplerden dolayı östrojen kullanamayan kadınlar tercih ederler. Bunun yanında doğum yapan kişilerde de koruma amacıyla bu tür haplar kullanılabilir.
Uzatılmış Döngü Hapları
Bu tipteki doğum kontrol ilaçlarının döngü süresi 11-13 hafta arasına kadar uzatılmıştır. Bu sebeple uzatılmış döngü haplarını kullanan kişilerin yıl içerisinde gördüğü adet kanaması sayısı 3 - 4 seviyelerine düşer.
Doğum Kontrol Hapı Kısırlığa Yol Açar mı?
Doğum kontrol hapı, düzenli olarak kullanıldığı durumlarda içeriğindeki hormonlar yardımıyla yumurtalıkları baskılayan bir ilaç türüdür. Bu tür ilaçları kullanan kişiler sadece ilaçları kullandıkları süre boyunca ve devamındaki iyileşme döneminde çocuk sahibi olamazlar. Ancak ilaç kullanımı kesildikten yaklaşık 1 - 2 ay sonra kişilerin adet düzeni ve adet kanamaları eski seyrine geri döner. Böylelikle kişi tekrar çocuk yapabilir, herhangi bir infertilite durumu ortaya çıkmaz.
Hızlı Randevu Al
Bizimle İletişime Geçin
İlgili İçerikler
