Albino (Albinizm) Hastalığı Nedir?
Sağlık Rehberi
Lütfen Bekleyiniz...
İdrar Kaçırma (Üriner İnkontinans) Nedir?
İçindekiler
İdrar Kaçırma (Üriner İnkontinans) Nedir?
Halk arasında yaygın olarak idrar kesesi veya idrar torbası olarak bilinen mesane, böbreklerden gelen idrarın biriktiği keseyi ifade eder. Mesane kaslarının kasılma ve gevşeme durumu o bölgede bulunan sinirler ve beyin tarafından kontrol edilirken, idrar doldukça esneyen mesanenin alt ucunda yer alan kaslar da kesenin ağzını kapalı tutar. Tıbbi adı üriner inkontinans olan idrar kaçırma ise kontrol edilemeyen ve istemsiz idrar tutamama durumudur.
Her yaşta ortaya çıkabilse de genellikle ileri yaşlarda daha yaygın olarak görülen idrar kaçırma, sürekli olarak tekrarlandığı takdirde hastalık olarak kabul edilmektedir. Hayat kalitesini ciddi derecede olumsuz etkileyen bu rahatsızlık, özellikle kadınlarda daha sık görülmektedir.
İdrar Kaçırma Neden Olur?
Yaş ilerlemesiyle birlikte idrarın yalnız istendiği zamanlarda boşaltılması işlevini gören kasların fonksiyonlarında azalma meydana gelebilir. Fakat yine de bu duruma neden olan başka sebepler de olabilir. Örneğin, şeker hastalığı gibi hastalıklar idrar kaçırma rahatsızlığında etkili olabilir. Bunun dışında, inme ve omurilik yaralanması gibi merkezi sinir sistemini etkileyebilecek ve sinir yaralanmaları gibi çevresel sinir sistemine olumsuz etki edebilecek hastalıklar da bu rahatsızlığa neden olabilmektedir.
İdrar kaçırmaya yol açabilecek risk etmenlerini ve bu rahatsızlığın nedenlerini genel olarak şu şekilde sıralayabiliriz:
- Aşırı kilolu olmak,
- Astım vb. hastalıklar,
- Sigara kullanımı,
- Kronik öksürük ve kabızlık,
- Vajina ile mesane arasında fistül,
- Genetik faktörler,
- İdrar torbası sarkması,
- Ağır işlerde çalışan kişilerde görülen karın içi basınç,
- İlerleyen yaş,
- Sistit,
- Vajinal enfeksiyonlar,
- Şeker hastalığı,
- Menopoz,
- Erkeklerde prostat büyümesi,
- Sinir sistemi hastalıkları,
- Demans Alzheimer hastalığı,
- İdrar yollarında veya böbrekte oluşan taş,
- Kas gevşetici, idrar söktürücü, tansiyon düşürücü, sakinleştirici, depresyona karşı alınan ilaçlar.
Bunların dışında, zor doğumlarda kaslarda yırtılma ve sinirlerde hasar meydana gelebilir. Bu durumun da fonksiyon bozukluklarına yol açtığı bilinmektedir. Ayrıca idrar kaçırmanın nedenleri geçici ve kronik olmak üzere iki alt başlığa da ayrılabilmektedir:
Geçici İdrar Kaçırma Nedenleri
- Bilinç bulanıklığı
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Vajina ve üretra östrojen eksikliği
- İlaçlar
- Psikiyatrik nedenler
- Aşırı idrar çıkarma
- Hareket kısıtlılığı
Kronik İdrar Kaçırma Nedenleri
- Stres inkontinansı
- Sıkışma tipi inkontinans
- Taşma inkontinansı
- Karışık inkontinans
Erkeklerde İdrar Kaçırma Neden Olur?
Erkeklerde, kadınlara nazaran daha az görülen idrar kaçırma rahatsızlığı, aşırı aktif mesane sonucu ortaya çıkabilir. Ayrıca genellikle aksırma, öksürme gibi stres yaratan fiziksel gayret esnasında veya güçlü ve ani idrara çıkma isteğine bağlı olarak meydana gelebilmektedir.
Kadınlarda İdrar Kaçırma Neden Olur?
Zor doğumlara bağlı olarak gelişen idrar kesesi sarkması ve menopoz, kadınlarda idrar kaçırma rahatsızlığının başlıca nedenlerini oluşturur. Bunların yanı sıra fazla doğum yapmak da bu sebeplerden biri olarak karşımıza çıkar. Hiç doğum yapmamış kadınlarda dahi görülebilen idrar kaçırma, kalıtımsal niteliğe sahip bir rahatsız olarak gösterilmektedir.
İdrar Kaçırma Belirtileri Nelerdir?
İdrarın istemsiz olarak damla damla veya aniden sızmasıyla başlayabilen idrar kaçırmanın belirtilerini şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sık idrara çıkma isteği,
- Herhangi bir mesane enfeksiyonu olmadığı halde ağrılı idrara çıkma,
- İdrar yapamamak,
- Sık görülen mesane enfeksiyonları.
İdrar Kaçırma Çeşitleri Nelerdir?
İdrar kaçırma problemi, geçici ve kronik olmak üzere iki tipe ayrılmaktadır. Geçici idrar kaçırma, isminden de anlaşılabileceği gibi devamlı olarak tekrar etmeyen ve alttan yatan problem düzeldiği taktide geçen bir durumdur. Bu kişilerin anatomik ya da sinirsel olarak idrar yollarında bir sorun yoktur. Kronik olarak idrar kaçıran kişilerin ise idrar yollarında bir sorun bulunmaktadır. Bunların dışında; sıkışma tipi inkontinans, stres inkontinansı ve devamlı ürtiker inkontinans gibi çeşitler de mevcuttur.
Stres İnkontinansı: Gülme, hapşırma, öksürme, ağır eşya kaldırma gibi idrar kesesinde basıncın arttığı durumlarda olan idrar kaçırma halidir. Sinir ve kas zayıflığına bağlıdır. Stres inkontinans prevalansı, farklı toplumlardaki incelemeler sebebiyle tam olarak bilinmemektedir. Kadınlar bakımından oranlar ise oldukça çarpıcıdır. Hiç doğum yapmamış kadınlarda prevalans %12-52 arasında iken, genel popülasyona bakıldığında bu oran %4,5-53 arasında değişmektedir.
Türkiye’de ise bu oran batıda %33 iken, doğuda yaşayan kadınlarda %46’dır. Kadın stres inkontinansı bakımından gebelik ve vajinal doğum önemli bir nedendir. Diğer faktörler ise cinsiyete, ırka, anatomik yapıya ve ailesel nedenlere bağlıdır. Vücut kitle artışı, obezite, diyabet ve yaşlanma gibi nedenler de stres inkontinansı bakımından risk faktörüdür.
Sıkışma Tipi İdrar Kaçırma: Burada hasta aniden idrara sıkışır ve kontrolsüz bir şekilde idrarını kaçırır. Mesanenin kontrolsüz kasılması söz konusudur. Mesane kasları ile sinirsel uyarı arasındaki tutarsızlık en önemli sebebidir. Birtakım hastalıklar da bu duruma neden olabilmektedir. Bu nedenler arasında şeker hastalığı, Parkinson hastalığı ve multipl skleroz gibi sinir uyarı sisteminde tahribata neden olan hastalıklar sayılabilir.
Mix Tip: Her iki durum birlikte görülür.
Devamlı İdrar Kaçırma: Bu tipte hastada devamlı olarak idrar hissiyatı mevcuttur. Kişinin pozisyonundan ve zamandan farklı olarak sürekli bir idrar kaçırma durumu görülür. Sıklıkla geçirilmiş cerrahi prosedürler ya da radyoterapiler bu duruma neden olabilmektedir.
Taşma Tipi İdrar Kaçırma: Bu durum idrar kesesinin depolama kapasitesinin aşılması durumunda görülür. Hastada idrar hissiyatının tam olarak oluşmadığı durumlarda görülebilir. Bu durumda idrar rezervi aniden dolar ve hasta idrar kaçırmaya başlar. Böyle bir durumla karşılaşmamak için idrar kesesinin sık aralıklarla boşaltılması gerekir. Ancak gece uykusunda bunu sağlamak zor olduğundan idrar kaçırma durumu görülebilir.
Üriner İnkontinans İçin Risk Faktörleri Nelerdir?
Aşağıda sıraladığımız durumlar idrar kaçırmanın risk faktörleri arasında yer alır:
- İleri yaş
- Menopoz
- Gebelik
- Normal doğum
- Zor doğum
- İri bebek
- Obezite
- Sigara
- Kronik kabızlık
- Genetik yatkınlık
İdrar Kaçırma Nasıl Teşhis Edilir?
Üriner inkontinansın teşhisinde bazı yöntemler kullanılmaktadır. Bu yöntemleri şu şekilde sıralayabiliriz:
- Sistometri: Diğer bir adı sistometrogram olan bu tanı yöntemi, mesanedeki basıncı ölçmek için uygulanır. İşlem esnasında hastanın belirli manevraları yapması istenirken, bir kateter vasıtasıyla mesaneye steril su verilir.
- EMG (Sinir Ölçüm Testi): Bu tanı yöntemi, idrarı istemli olarak tutma fonksiyonuna sahip kasları destekleyen sinirlerin sağlamlığını ve kasların gerektiği konumda olup olmadığını görmek için kullanılır.
- Pelvik Ultrason: Pelvis bölgesinde yer alan organların şeklini ve yerleşimini görüntülemek için ses dalgalarından faydalanılan radyolojik bir incelemedir.
- Post-Void Rezidüel Çalışma: İdrar sonrası mesanede ne kadar idrar kaldığını saptamak için kullanılan tanı yöntemidir.
- İdrar Tahlili: Üriner inkontinans ile benzer bulgular taşıyan idrar yolu enfeksiyonlarını elimine etmek için kullanılan yöntemdir.
- Sistoskopi: Üretra iç yapılarını incelemek için kullanılan tanı yöntemidir.
İdrar Kaçırma Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
İdrar kaçırma tedavisi; cerrahi ve cerrahi dışı yöntemlerle, hatta ilaçlarla gerçekleştirilmektedir. İdrar kaçırma tedavisinde idrar kaçırma tipi, tedavi yöntemi için belirleyici olmaktadır. Örneğin, stres tipi idrar kaçırmada genellikle cerrahi yöntemler devreye girerken, sıkışma tipi idrar kaçırmada ise ilaç tedavisi uygulanmaktadır.
Cerrahi yöntemi biraz daha açacak olursak; genellikle dış genital bölge kullanılarak yapılan bu tür ameliyatlarda karın içine girilmediğini söyleyebiliriz. Bu aşamada bölgeyi desteklemek adına idrar boşaltım kanalının çıkışına bir askı konur. Böylece, hasta idrarını daha iyi tutar hale gelir. Sıkışma tipi idrar kaçırma söz konusu olduğunda ise kasılmaları engelleyici ilaç tedavisi uygulanmakla beraber, pelvik kasların güçlendirilmesi de önerilmektedir.
Bu doğrultuda kasları güçlendirebilecek kegel egzersizleri, hangi tip idrar kaçırma olursa olsun hastaya yarar sağlamaktadır. Kegel egzersizleri, kadınlarda vajen dokusunu sıkılaştırırken pelvik ve kadın genital organlarındaki sarkmayı önleyerek idrarın daha iyi tutulmasına olanak sağlamaktadır.
Son olarak, bazı idrar kaçırma hastalarında cerrahi ya da ilaç tedavisine ihtiyaç olmaksızın kasları güçlendirici egzersizlerle olumlu sonuçlar alınabilmektedir. Hastaya egzersiz sırasında muhakkak kullanması gerekenler öğretildikten sonra 3-6 ay veya 1 yıllık dönemlerle hastanın takibi yapılır. Böylece, hastaların iyileşme oranında ciddi bir artış sağlanmaktadır.
İdrar Kaçırma İlaçları Nelerdir?
İdrar kaçırma ilaçları her türlü idrar kaçırma tedavisinde kullanılmamaktadır. İlaçlar özellikle sıkışmaya bağlı idrar kaçırma tipinde etkilidir. Stres inkontinansta ilaç tedavisinden genellikle istenen yanıt alınamamaktadır. Ancak kadın hastalarda bu durum biraz daha farklıdır. Karışık tip idrar kaçırma sorunu olan kadın hastalarda ilaç tedavisi tercih edilebilir.
Bu tedavi sürecinde tercih edilen ilaçlar antikolinerjik ilaçlardır. İlaçların yardımı ile mesanedeki detrüsör kası istemsiz olarak kasılmaz. Bunun sonucunda da hastada ani işeme ihtiyacı gelişmez. Ancak hiçbir ilaç hekim önermediği sürece bilinçsizce kullanılmamalıdır. İlaçları rastgele kullanmak durumu kötüleştirebileceği gibi bazı istenmeyen yan etkilerin ortaya çıkmasına neden olabilir.
İdrar kaçırma tedavisinde kullanılan ilaçlar aşağıdaki gibidir:
- Oksibutinin
- Tolterodin
- Trospium
- Solifenasin
- Darifenasin
- Foseterodin
- Mirabegron
- İmipramin
Kadınlarda Stres İnkontinansı Tedavisi Nasıl Yapılır?
Kadınlarda idrar kaçırma tedavisi için cerrahi olmayan tedavilerin yanı sıra cerrahi olan tedavi seçenekleri de bulunmaktadır.
Cerrahi Olmayan İnkontinans Tedavi Yöntemleri
Cerrahi olmayan tedaviler arasında davranışsal tedaviler ön sırada gelmektedir. Davranışsal tedaviler arasında kilo verme, sigarayı bırakma, mesane eğitimi, yaşam stili değişiklikleri ve sıvı alımını dengeleme gibi unsurlar yer alır. Özellikle obezite idrar kaçırma sorununa neden olabilmektedir. Bu nedenle dengeli bir şekilde kilo kaybetmek inkontinansta düzelme sağlar.
Diğer bir cerrahi olmayan tedavi biçimi ise pelvik taban rehabilitasyonudur. Pelvik taban egzersizleri ile kas yapıdaki istemsiz gevşeme hareketleri engellenebilir. PTE, inkontinansta başlangıç tedavisi olarak uygulanabilmektedir. İdrar kaçırma için ilaç tedavisi ise cerrahinin tercih edilemeyeceği durumlarda uygulanabilmektedir.
Östrojen tedavi ile üretral pasif tonusu artırarak kapanma basıncının artırılması amaçlanmaktadır. Bu amaca uygun olarak östrojen kremlerinden, alfa agonistlerden ve beta agonistlerden yardım alınabilir. Imipramine ise sıkışma tipi idrar kaçırmada daha etkilidir. Beta-antagonistler ise norepinefrin düzeyini ve üretral direnci artırırlar. Ancak bu durumda hipertansiyon, aritmi, anjina ve migren gibi yan etkiler görülebilir.
Cerrahi olmayan son tedavi çeşidi ise vajinal ya da üretral tıkaç cihazlarıdır. Ancak bunlar, pelvik taban rehabilitasyonu tedavilerine göre daha az önerilirler. Vajinal ya da üretral tıkaçları kullanmaya hazırlıklı, yaşlı ve cerrahi ameliyat geçiremeyecek kişilerin kullanması tavsiye edilir.
Cerrahi İnkontinans Tedavisi
Cerrahi tedavi kapsamına ise enjeksiyon tedavilerine başvurmak mümkündür. Bu yolla mesane boynuna periüretral dolgu malzemeleri enjekte edilir. Bununla mesane boyunun koaptasyonu hedeflenmektedir. Mesane boynuna üretral mukoza altına dolgu materyallerinin enjekte edilmesi, tam bir kapanma gerçekleşinceye kadar devam etmelidir. Bu tedavi, çabuk uygulanabilirliği, hasta toleransı ve anestezi gerektirmemesi bakımından diğer tedavilere oranla oldukça avantajlıdır.
Ancak maliyeti ve etkinlik düzeyi bakımından dezavantajlı bir tedavidir. Özellikle başarı kısa süreli olduğundan tekrar uygulama gerekebilir. Bu bakımdan yüksek anestezi riski taşıyan yaşlı hastalarda tercih edilebilecek bir tedavi türüdür. Ancak hastalar, dolgu materyallerinin zamanla azalacağı, tekrar enjeksiyona gerek duyulacağı ve bunlara rağmen başarı şansının diğer cerrahi tedavilere göre daha az olduğu bakımından bilgilendirilmelidir.
Burch cerrahisi ise bugün idrar kaçırma tedavisi bakımından altın standart olarak kabul edilmektedir.
Otolog askı cerrahisi ise şiddetli idrar kaçırma sorunu olan kişilere uygulanabilir. Bunun dışında orta üretra askı cerrahisi geçirip başarısız sonuç alan kişilere, gebelik planı olan hastalara ve vajinal fistülü olan hastalara uygulanabilmektedir. Otolog askı cerrahisi de Burch cerrahisi gibi altın standart kapsamına değerlendirilen tedavilerdir. Her iki tedavinin de primer cerrahi tedavisi kadar şansı bulunmaktadır.
İdrar Kaçırmaya Ne İyi Gelir?
İdrar kaçırmayı engellemek için uygulanabilecek birkaç yöntem bulunmaktadır. Bunlardan ilki günlü sıvı alımını dengelemek ve azaltmaktadır. Özellikle gün içerisinde sıkça kahve ve çay gibi içecekleri tüketen kişiler bunların miktarına dikkat etmelidir. Obezite ve kilo sorunları da idrar kaçırmaya neden olan en önemli sorunlar arasındadır.
Bu nedenle kişi fazla kilolarından kurtulmalı ve kilo vermelidir. İdrar kaçırma için uygulanabilecek bazı bitkisel tedavi yöntemleri olsa da bunlar kalıcı çözüm sağlamak bakımından yetersizdir. Bu nedenle yapılması gereken en önemli şey bir doktora muayene olmaktadır. Çoğu kişi yaşlanınca idrar kaçırmayı normal bir durum olarak görse bu doğru değildir. Yaşlılığa bağlı olarak görülen idrar kaçırma için de tedavi seçenekleri bulunmaktadır. İlgili tedavi yöntemi için doktor uygun tanıyı koyacaktır. Tanı konduktan sonra ise gerekli tedaviye başlanabilir.
İdrar Kaçırma Egzersizleri Nelerdir?
Pelvik taban kaslarını güçlendirmek için idrar kaçırma egzersizlerinden yardım alınabilir. Bu kaslar levator ani kası, eksternal anal sfinkter ve çizgili üretral sfinkter kaslarıdır. Bu kasların güçlü ve sağlam olması durumunda idrar kaçırma problemi genellikle görülmez. İdrar kaçırma egzersizleri bu kasları güçlendirmek için yapılabilir. Bu egzersizler aynı zamanda mesane boynunu yukarı kaldırarak stres inkontinansın azalmasına da yardımcı olurlar.
Kegel Egzersizi olarak da bilinen idrar kaçırma egzersizi ile pelvik taban kasları 10 sn kasılır ve 10 sn gevşetilir. Bu hareketler 20 defa ve 3 set olmak üzere uygulanır. Bu egzersizlerin haftada en az 3-4 kere uygulanması kasları önemli ölçüde güçlendirmektedir. Egzersizin etkileri düzenli olarak yapılmaya başladıktan 2 hafta sonra kendini gösterir. Ortalama 3 ay geçtikten sonra ise hasta, idrar kaçırma şikayetinde önemli ölçüde azalma olduğunu fark eder. Ancak ilgili egzersizin etkili ve başarılı olabilmesi için hareketlerin doğru ve düzenli bir şekilde uygulanması gerekmektedir.
İdrar Kaçırma Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
İdrar Nasıl Tutulur?
İdrarın tutulabilmesi için mesanenin, üretranın ve pelvik tabanın hem anatomik yönden hem de nörolojik yönden sağlıklı ve sağlam olması şarttır. Bunların herhangi birinde bir sorun olması durumunda idrar kaçırma problemi görülür.
Mesanede yer alan detrüsör kaslar idrarın tutulmasına ve idrarın dışarı atılmasına yardımcı olur. Bu kaslar istem dışı çalışırlar. Kasların kasılması durumunda idrar yapma ihtiyacı duyulurken, kasılmamaları durumunda ise idrar hissi yok olur. İdrarı tutmak için mesane, mesane boyu ve üretra arasındaki bütünlük bozulmamalıdır. Bu bütünlüğü sağlamak için de ilgili organları olması gereken yerde tutan pelvik taban kasları da sağlam olmalıdır. Bunlardan herhangi birinde sorun olması durumunda idrar kaçırma görülür.
Hangi Bitkiler İdrar Kaçırmanın Bitkisel Tedavisi İçin Kullanılabilir?
Bazı bitkiler idrar kaçırma sorunu için fayda sağlamaktadır. Ancak tedaviyi uygulamaya çalışmadan önce bitki seçimi dikkatli yapılmalıdır. Kimi bitkilerin idrar söktürücü etkisi bulunduğundan bu tedavi, tedavi bilgisi olmayan kişiler tarafından uygulanmamalıdır. İdrar söktürücü etkisi olmayan bitkileri kullanmak ise fayda sağlayabilir. Ancak unutulmamalıdır ki hiçbir bitkisel çözüm tek başına tedavi etmez. Bitkisel tedaviler, standart uygulanan tedavinin yanına ek olarak uygulanmalıdır. Bitkisel kürler esas tedavi değil, destekleyici tedavi olmalıdır.
İdrar kaçırma tedavisinde faydalı olabilecek bitkiler aşağıdaki gibidir:
- Plantain yaprağı
- At kuyruğu
- Rezene
- Tarçın
- Bitkisel karışım (Biberiye, civanperçemi, orman iplikçiği, potentila kökü)
İdrar Kaçırma Ameliyatının Riskleri Nelerdir?
Bütün ameliyatlarda olduğu gibi idrar kaçırma ameliyatının da kendine göre taşıdığı riskler bulunmaktadır. Ameliyat, tecrübeli bir cerrah tarafından doğru teknikle yapılmalıdır. Tedavi planının doğru seçilmiş olması da önemlidir. İlgili noktalara dikkat edildikten sonra ameliyatın riskleri önemli ölçüde azalır. Yine de bazı durumlarda ameliyat sonrasında aşağıdaki durumlar ortaya çıkabilmektedir:
- İdrar yapamama
- İdrar kaçırmanın devam etmesi
- Mesane ve üretra yaralanması
- Damar yaralanmaları
- Kanama
- Mesh enfeksiyonu
- İdrar yolu enfeksiyonu
- Anesteziye bağlı riskler
İdrar kaçırma için yapılan ameliyatlar genellikle fazla risk içermezler. Ancak buna rağmen risk taşırlar. Bu nedenle idrar kaçırma tedavisi için ameliyat ilk seçenek olmadan önce iyice düşünülmelidir. Hastanın uygun olması durumunda öncelikli olarak davranışsal tedaviler, pelvik taban egzersizleri ve ilaç tedavileri tercih edilmelidir. Bütün bunların uygulanması sonrasında bile gelişme görülmeyen hastalar için ameliyat önerilebilir.
Fekal İnkontinans Nedir?
Fekal inkontinans, kısaca tanımlamak gerekirse bağırsak hareketlerinin kontrolünün kaybedilmesidir. Bağırsak hareketlerinin kontrolünün kaybedilmesi sonucunda ise anüs boyunca gaz ve dışkı sızması sorunu ortaya çıkar. Gaz ise sıvı ya da dışkı üzerinde daha şiddetli kontrol kaybına neden olabilmektedir. Bu durum, her 10 kişiden 1’inin hayatı boyunca karşılaşabileceği oldukça yaygın bir problemdir.
Özellikle tuvalete hızlı bir şekilde ulaşamamak sızıntıya ve bağırsak kazalarına neden olabilmektedir. Bu durum hasta tarafından oldukça rahatsız edicidir ve kişinin günlük hayatını önemli ölçüde etkileyebilir. Bu sorunu yaşayan birçok kişi durumu doktor ve hemşirelere anlatmaktan çekinebilmektedir. Kişiler özellikle aile ve arkadaşlarının bu durumu bilmesinden utanç duyarlar. Ancak bu yanlış bir tutumdur. Zaman kaybetmeden bir doktora muayene olunması durumunda bu sorunu iyileştirmeye yardımcı olacak tedaviler uygulanabilir.
Hızlı Randevu Al
Bizimle İletişime Geçin
İlgili İçerikler
