Lütfen Bekleyiniz...

Çölyak Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Son Güncelleme Tarihi: 05.04.2023
Çölyak Hastalığı Nedir? Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
İçindekiler

    Çölyak Hastalığı Nedir? 

    Çölyak hastalığı, her geçen gün görülme sıklığı artan yaygın bir rahatsızlıktır. Dünyadaki pek çok ülkede her 70-200 kişiden birinde bu hastalık mevcuttur. Gluten sensitif enteropati olarak da bilinen hastalık, vücut bağışıklık sistemi ile ilişkili nedenlerle meydana gelir. Pek çok tahılda bulunan gluten ismi verilen proteine yanlış yönlendirilen bir bağışıklık reaksiyonu ile tetiklenir. Bazı vakalarda gluteni parçalayan enzime karşı da bağışıklık reaksiyonu vardır. 

    Çölyak hastalığı, ince bağırsakta yaşanan iltihabın meydana gelmesi ile belirti verir. Bağışıklık sistemi glutene karşı anormal bir reaksiyon vererek iltihap sürecini başlatır. Bağırsak mukozası doğal olarak villus adı verilen ve besinlerin emilimini sağlayan ve bir parmak şeklinde küçük çıkıntılara sahiptir. Villuslar bağırsak emilim yüzeyini büyüterek besinlerin kana geçişinin kolaylaşmasını sağlar. 

    Çölyakta oluşan iltihabı süreç sonucunda beden kendi yapılarına zarar veren antikorlar oluşturur. Bu antikorlar, ince bağırsak iç yüzeyinde yer alan bu çıkıntıları ortadan kaldırır ve villuslar düzleşir. Bu yapılar hasar gördüğünde hastalar ne kadar çok yemek yerse yesin, tam emilim sağlanamadığı için vücuda yeteri kadar besin alımı bir türlü sağlanamaz.

    Uzmanlar çölyak rahatsızlığının alerjik ya da otoimmün bir hastalık olup olmadığı hususunda araştırmalarına devam etmektedir. Son elde edilen verilere göre hastalığın hem alerjik hem de otoimmün faktörler içerdiği düşünülmektedir. Alerji, bağışıklık sisteminin temelinde vücuda zararı olmayan maddelere aşırı tepki göstermesidir. Bu, çölyak hastalığında da olan durumun aynısıdır. Çünkü bağışıklık sistemi, vücuda zararsız olan glutene aşırı bir reaksiyon ile cevap verir. Diğer yandan, bağışıklık sistemi bedenin kendi enzimi olan doku transglutaminazına karşı antikorlar geliştirir.

    Çölyak Hastalığı Nedenleri Nelerdir?

    Glutene tahammülsüzlüğe sebep olabilecek kesin nedenler hâlâ tam manasıyla bilinememektedir. Fakat büyük ihtimalle genetik yatkınlık ve çevresel etkenlerin bir kombinasyonu çölyak hastalığına sebep olmaktadır. Son yapılan araştırma verilerine göre, duyarlı bireylerde ince bağırsak duvarına ulaşan kısmen sindirilmiş gluten molekülleri, bağışıklık sisteminde fazla verilen reaksiyona yol açmaktadır. Hastalığın gelişiminde genetik etkenler en önemli unsurdur. 

    Sıklıkla ebeveynler, kardeşler ya da çocuklar gibi çölyak hastalarının birinci derece akrabaları da bu hastalıktan muzdariptir. Kişinin beslenme biçimi, gastrointestinal enfeksiyonlar ve bağırsak bakterileri çölyak hastalığının oluşumuna katkıda bulunabilir. Gluten, buğday, çavdar, yulaf, arpa ve benzeri tahıllarda bulunur. Ayrıca bunlardan yapılmış her türlü gıdanın tüketilmesiyle tetiklenebilir. Buna karşın pirinç, mısır, soya ya da patates gluten içermediğinden hastalar tarafından sorunsuz bir biçimde tüketilebilir.

    Çölyak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

    Çölyak hastaları gluten içeren yiyecekler tükettiklerinde bazı tipik belirtiler yaşarlar. Bunlardan en sık görülenleri karın ağrısı, şişkinlik ve yağlı ishaldir. Bu kısa süreli semptomları daha sonra kronik şikâyetler takip eder. 

    Çölyak hastalığında, bağırsaktaki mukoza, iltihaplanma sebebiyle zarar görür ve tüm besin bileşenlerinin emilimi bozulur. Sonuç olarak, demir eksikliği gibi önemli sağlık problemleri oluşmaya başlar. Uzun vadede görülen önemli semptomlardan biri de kilo kaybıdır.

    Gluten sensitif enteropati, bazı hastas bireylerde deri problemleri gibi bağırsak işleviyle doğrudan ilişkili olmayan belirtilere sebep olur. Hastalığın tipik belirtilerle seyrettiği bu gibi vakalarda tanı konması sıklıkla gecikir. Tipik olmayan çölyak hastalığı semptomları arasında şunlar sıralanabilir:

    • Kaşındıran ve kırmızı renkli cilt döküntüleri (Dermatitis herpetiformis)
    • Dilde yanma hissi, halsizlik ve deride solukluk gibi kansızlık semptomları (Demir eksikliğine bağlı görülen bu anemi, emilim bozukluğu nedeniyle demir tedavisine yanıt vermez.)
    • Kalsiyum eksikliğine bağlı olarak kemik erimesi, ağrısı ve kas zayıflığı
    • K vitamini eksikliğine bağlı gelişen kanamalar
    • Gece körlüğü (A vitamini eksikliği sebebiyle)
    • Depresyon belirtileri
    • Ses kısıklığı
    • Epileptik nöbetleri
    • Baş dönmesi ve denge problemleri
    • Hormon seviyelerinde düzensizlik
    • Eklem sorunları
    • Ağız içerisinde meydana gelen aftlar
    • Dikkat bozukluğu 

    Dermatitis herpetiformis, bağırsak gluten intoleransından kaynaklanan, kaşıntılı, kabarcıklı ve döküntülü deri rahatsızlığıdır. Döküntü daha yaygın olarak dirsekler, dizler, gövde, kafa derisi ve kalçalarda olur. Dermatitis herpetiformis, genellikle çölyak hastalığına benzer bağırsak değişiklikleriyle beraberlik sergiler. Fakat bazı hastalarda belirgin sindirim sistemi semptomları görülmeyebilir. Bu deri rahatsızlığı, günümüzde çölyağın cilt belirtisi olarak kabul edilmektedir.

    Çölyak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

    Araştırmacılar, çölyak hastalığı olan çocuk ve erişkinlerin sadece yüzde 20'sine tanı konulabildiğini düşünmektedir. Tanı için öncelikle hekim tarafından hastadan detaylı bir hastalık öyküsü alınır ve fiziki muayene yapılır. Çölyak hastalığı teşhisi için hekiminiz çeşitli testler isteyebilir. Seroloji testi ile kandaki antikorlar incelenir. 

    Test sonucunda, belirli antikor proteinlerinin artan düzeyleri seviyeleri, glutene karşı bir bağışıklık tepkisi gösterir. HLA-DQ2 ve HLA-DQ8 adlı insan lökosit antijenlerine karşı yapılan genetik testleri, çölyak hastalığının teşhisi için kullanılabilir. Yapılan testlerin sonuçları çölyak hastalığıyla paralel seyrediyor ise, doktorunuz ince bağırsağınızı endoskop olarak isimlendirilen ve ucunda kamera yer alan küçük bir kanül vasıtasıyla inceler. 

    İşlem esnasında gerek duyarsa villus hasarını analiz etmek amacıyla küçük bir doku örneği de (biyopsi) alabilir. Bu testlerin, doğru sonucu gösterebilmesi için glutensiz bir diyete başlamadan önce yapılmaları gerekmektedir. Beslenmenizden gluteni çıkarmak kan testi sonuçlarını değiştirebilir ve sonuçların normal çıkmasına sebep olabilir.

    Çölyak Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?

    Çölyak hastalığının tedavisinde yalnız olan seçenek diyetten gluten içeren gıdaların tamamen çıkarılmasıdır. Bunun için gluten içeren gıdaların iyi bir şekilde bilinmesi gerekir. Genel olarak şu gıdalar gluten içerir:

    • Buğday
    • Arpa
    • Çavdar ve bunlardan yapılmış 
    • Bulgur
    • İrmik
    • Makarna
    • Erişte
    • Kek
    • Börek 

    Hekiminiz sizi, sağlıklı bir glutensiz diyet planlanmasını sağlaması için bir diyetisyene yönlendirecektir. Diyetinizden gluten içeren gıdaları çıkardığınızda, ince bağırsağınızdaki iltihaplanma ortalama olarak birkaç hafta içinde azalmaya başlar. Bir iki gün içinde kendinizi çok daha iyi ve rahatlamış hissetmeye başlayabilirsiniz. Tam tedavi ve bağırsak villuslarının yeniden büyümesi bir iki aydan birkaç yıla kadar sürebilmektedir. İnce bağırsaktaki tedavi ve düzelme süreci, çocuklarda yetişkinlere kıyasla daha hızlı gerçekleşme eğilimine sahiptir.

    Gluten içeren bir besini yanlışlıkla yediğinizde, karın ağrısı, bulantı ve ishal gibi semptomlar yaşayabilirsiniz. Bazı insanlar, gluten yedikten sonra herhangi bir belirti yaşamazlar. Fakat bu durumda da gluten bu bireylere yine zarar vermektedir. Diyetinizdeki eser miktardaki gluten bile, semptom ya da belirti olup olmamasına bakılmaksızın, zararlıdır. Eğer ciddi bir beslenme bozukluğu meydana gelmişse doktorunuz vitamin ve mineral takviyeleri tavsiye edebilir. Genellikle;

    • Kalsiyum,
    • Folik asit,
    • Demir,
    • Çinko,
    • B12 vitamini,
    • D vitamini,
    • K vitamini takviyesi tavsiye edilir.

    Çölyak Tedavi Edilmezse Ne Olur?

    Çölyak hastalarının hayat boyu gluten içeren besinler tüketmesi yasaktır. Hastalar, gluten içermeyen besinlerden oluşan bir beslenme programına uymak zorundadır. Gluten içeren gıdalar tüketmeye devam eden ya da tedavi edilmeyen hastaların bağırsak mukozası tahrip olur. Bu da uzun vadede bağırsakları geri dönüşü mümkün olmayacak şekilde tahribata uğratır.

    Gluten İçerikli Gıdalar Tüketen Hastalarda Ne Gibi Problemler Meydana Gelir?

    Gluten içerikli gıdalar tüketmek uzun vadede şu problemlere yol açabilir: 

    • Büyüme gerilemesi
    • Hipokrom mikrositer anemi
    • Megaloblastik anemi
    • Kalsiyum ve K vitamin eksikliği
    • Otoimmün hastalıkların prevelansında yükselme
    • Osteoporoz
    • Kısırlık
    • Düşük
    • Depresyon
    • Lenfoma
    • Kalın ve ince bağırsak kanseri

    Çölyak Hastaları Hangi Gıdaları Güvenle Tüketebilir?

    Çölyak hastaları şu gıdaları güvenle tüketebilir:

    • Tüm sebzeler
    • Tüm meyveler
    • Tüm bakliyatlar
    • Tüm katkısız katı ve sıvı yağlar
    • Yumurta
    • Bal
    • Reçel
    • Zeytin
    • Et, balık, tavuk (Bu besinler katkılı olmadıkları gibi daha önce unla kızartılmış bir yağda kızartma işlemine tabi tutulmamalıdır.)
    • Buğday unu içermeyen konserve çeşitleri
    • Mısır, pirinç, patates gibi besinler ile beraber unları,
    • Kestane unu
    • Nohut unu
    • Soya unu
    • Üzüm çekirdeği unu
    • Evde hazırlanmış güvenli baharatlar

    Çölyak Hastaları Ne Yiyemez?

    Çölyak hastaları şu gıdaları yiyemez:

    • Buğday
    • Arpa
    • Çavdar 
    • Yulaf ve bunları içeren her türlü ürün
    • Pek çok kek, bisküvi, hamur işi vb. besinler
    • Galeta unu ya da normal un ile beraber kızartılmış tavuk balık gibi et ürünleri 
    • Malt haldeki içecekler
    • Gluten içeren hazır çorbalar, köfte, mangal harçları gibi hazır baharat çeşnileri

    Bunların haricinde; sirke, çikolata, puding, sakız, ketçap, mayonez, dondurma gibi gıdaların bazıları da gluten içermektedir. Bunlar tüketilmeden önce muhakkak ürün hakkında araştırma yapılmalıdır. Tuzlu ya da soslanmış kuru yemişler glutenle yapıştırıldığı için tüketilmemelidir. Fakat bunların glutenle işlem görmemiş varyasyonları bulunabildiği takdirde tüketilebilmektedir.

    Gluten İçermeyen Diyette Nelere Dikkat Edilmelidir?

    • Doğal gıdalara önem verilmelidir (Et, süt, balık, patates ve yumurta gibi).
    • Dışarıda yemek yerken besinlerin içerikleri mutlaka araştırılmalıdır ve buna göre seçimler yapılmalıdır.
    • Buğday unu, karışık mısır unu ve pirinç unundan uzak durulmalıdır.
    • Etiketsiz besinlerin tüketiminde çok dikkatli olunmalıdır.
    • İlaç ve kozmetik ürünler gibi ürünler gluten içermeleri bakımından dikkatli kullanılmalıdır.
    • Pişirme ve hazırlık esnasında güvenli besinlerin glutenli besinlerle karışmamasına ve temas etmemesine dikkat edilmelidir.
    Hızlı Randevu Al
    Bizimle İletişime Geçin

    İlgili İçerikler
    Ara Onlıne Randevu
    Canlı Destek
    -
    Canlı Destek